NHẬT MINH
Việt Nam là một cộng đồng 54 dân tộc anh em. Mỗi dân tộc có phong tục đón
Tết riêng, những phong tục ấy đôi khi chỉ là quan niệm may rủi, nhưng cũng là biểu
hiện nét đặc trưng văn hoá riêng của dân tộc mình.
Đàn ông phải dậy sớm nấu cơm
Với người Mông ở Si Ma Cai, Lào Cai, ngày thường, nấu cơm là nhiệm vụ
của đàn bà, con gái nhưng sáng mùng 1, đàn ông phải dậy nấu cơm và làm mọi
việc từ cho lợn gà ăn, lấy nước, nói tóm lại là làm tất tần tật mọi việc. Người Mông
kiêng không ăn các loại rau vào ngày mùng 1 với suy nghĩ ngày đầu năm đã ăn rau
thì coi như cả năm đấy mình chỉ có rau mà ăn thôi, không giàu sang được. Tết đến,
cũng không được thổi lửa, huýt sáo. Làm thế có khác nào “gọi” gió bão về, năm ấy
sẽ gió lớn, hoa màu đổ hết. Sáng sớm mùng 1 tết, ai dậy thì cứ âm thầm mà dậy,
không được gọi nhau, vì nếu mà gọi nhau, sâu bọ nghe thấy sẽ dậy đồng loạt “nhỏm
dậy” phá hoại ngô, lúa.
Đêm giao thừa đi ăn trộm lấy may
Đó là tục lệ của người Lô Lô. Đi lấy may không lấy nhiều, không lấy những
vật có giá trị lớn, chỉ là củ hành, củ tỏi, thanh củi… và đương nhiên là không lấy cái
của chính gia đình mình. Người Lô Lô ở Lũng Cú, Đồng Văn, Hà Giang thường lấy
mỗi thứ 12 cái, tượng trưng cho 12 tháng trong năm. Còn người Lô Lô ở Mèo Vạc
thì lại chọn con số 3. Có thể là 3 củ tỏi, 3 lá rau… Điều đáng chú ý là người đi lấy
may không đi công khai, không rủ nhau đi, không muốn chủ nhà bắt được. Ai cũng
đi âm thầm, lặng lẽ, gặp người quen cũng không chào hỏi. Thế nhưng nhỡ có bị chủ
nhà bắt được thì họ cũng không bị trách móc gì. Phong tục mà, ai chả thế!
Tranh nước mới
Sáng mùng 1, lúc 4-5 giờ, người Nùng ở vùng cao phía Bắc có tục đi tranh
nước. Ai lấy được sớm thì nhà ấy có lộc nhiều. Người Pu Péo thì gọi đó là “nước
vàng nước bạc”. Đi lấy nước là lấy lộc xuân.
Theo phong tục của người Tày ở Bắc Cạn, sáng mùng 1, ra giếng làng lấy
nước phải bỏ tiền để mua nước. Khi nào có được 3 người bỏ tiền vào giếng thì
người thứ 4 đi lấy nước được lấy số tiền đó mang về. Ai cũng mong mình là người
thứ 4 để được may mắn cả năm.
Vào thời khắc giao thừa, người Cao Lan cũng xuất hành đi lấy nước về cúng
gia tiên. Khi đi lấy nước, chủ nhà mang theo 1 thẻ hương để cầu khấn thần nước cho
xin nước và phù hộ cho dân làng có đủ nước uống, mưa thuận gió hoà, mùa màng
bội thu. Nước sau khi cúng gia tiên, phần còn lại thường cho trẻ đang đi học uống 3
ngụm. Mỗi lần trước khi uống phải nín thở và có quyền ước lấy 1 điều. Người Cao
Lan tin rằng: Những ngụm nước đó sẽ làm con người thông minh sáng dạ, học giỏi,
có chí phấn đấu.
Càng dính nhiều tro càng nhiều may mắn
Tết cổ truyền của người Giẻ Triêng ở Kon Tum gọi là Cha chả, tức là ăn than.
Trước tết ba ngày, ba chàng trai to khoẻ của làng được già làng cử lên rừng đốt củi
thành những đống than lớn, mang về làng. Dân làng chờ sẵn. Người ta nấu xôi, vuốt
lên cây giẻ khô rồi đốt lên. Mọi người xúm nhau hất tung hai loại tro đó, sao cho
cho nó bay lên cao. Ai dính nhiều tro nhất thì sẽ may mắn, mùa màng sẽ tốt tươi.
Mỗi người cầm một nắm xôi ném lên mái nhà. Nắm xôi của ai dính trên đó, chắc
chắn người đó năm mới sẽ có 100 gùi lúa. Sau đó, người ta sẽ cất than đi. Sau hai ba
ngày, người lớn trong gia đình sẽ lấy than đem đi mài dựa, dao, rìu để bắt đầu một
mùa sản xuất mới.
Chúc tết bằng lời hát, tiếng cồng
Qua giao thừa, người Mường ở Tân Lạc, Hoà Bình đánh ba hồi chiêng. Sáng
sớm, người chủ gia đình xuống dưới sân gọi trâu bò về chuồng với quan niệm: Sáng
sớm gọi trâu bò về thì cái năm ấy gia đình có nhiều trâu hơn. Sáng sớm mùng 1, con
gái con trai đều phải đi tắm để cởi bỏ hết tất cả những cái xấu của năm cũ. Sau đó,
cầm cồng cầm chiêng, tấu vang bài cồng Xắc bùa, đến từng nhà hát Xắc bùa chúc
tết. Tiếng cồng “bong, bính, bong…” rộn rã khắp mường khắp bản.
Hò nhau “Cướp” giọng gà..
Người Pu Péo ở Hà Giang có tục “Đón giọng gà” hay còn gọi là “Cướp giọng
gà”. Khi giao thừa đến, sắp sang năm mới, người ta phải canh chừng mấy chú gà
trống. Thấy gà vừa vỗ cánh, chuẩn bị gáy là người ta đốt ngay 1 quả pháo, ném
vào chuồng gà. Lũ gà giật mình, nhảy lên thi nhau gáy. Ngay lập tức, mọi người hò
nhau hát vang trời để át tiếng gà gáy. Người Pu Péo quan niệm: tiếng gà gáy vừa
hay, vừa thiêng liêng, đánh thức cả ông mặt trời dậy. Vì thế, người Pu Péo muốn
tiếng hát của mình át tiếng gà với niềm tin hồn nhiên: Người nào làm được như thế
thì sang năm mới sẽ hát hay, gặp nhiều may mắn, hạnh phúc.
Lễ hội gội đầu... chiều mùng 1 tết
Người Thái trắng ở Quỳnh Nhai, Sơn La có hẳn một lễ hội gội đầu vào đúng
1 giờ chiều 30 tết. Tất cả già làng, trưởng bản, từ già đến trẻ hò nhau xuống bờ sông
để tổ chức lễ gội đầu với mong muốn xua đi những nhọc nhằn, vất vả trong năm qua
và cầu cho năm mới mạnh khỏe, mùa màng tươi tốt. Lễ gội đầu kết thúc là đến cuộc
vui đua thuyền giữa nam và nữ. Người ta tổ chức ném còn, xòe vòng… Trai gái
được dịp vui chơi thoả thích.
Phong tục đón tết của các dân tộc dù khác nhau nhưng đều có một điểm
chung là trong những ngày đầu năm mới, mọi người đặc biệt quan tâm đến cách ứng
xử với hàng xóm láng giềng, bạn bè và người thân trong gia đình. Ai cũng vui vẻ,
hồ hởi, thân tình trong không khí ấm áp của mùa xuân. Ai cũng sợ to tiếng thì sẽ bị
“dông” cả năm. Đón tết mừng xuân cho dù có khác nhau ở tục lệ nhưng lại đều gặp
nhau ở tinh thần nhân văn, ở khát vọng ấm no, hạnh phúc và thịnh vượng./.
.jpg)
